W trosce o Planetę, czyli co wiedzieć powinniśmy o telefonach

Infografika: opracowanie własne Fundacja Nasza Ziemia na podstawie danych z artykułu. Przyjęte wagi dla poszczególnych gatunków za Wikipedia to: antylopa gnu - waga samca: 295 kg, płetwal błękitny – waga: 120 t; słoń indyjski – waga: 4 t.

W trosce o Planetę, czyli co wiedzieć powinniśmy o telefonach

Wiedza ta może nam się przydać w czasie gorączki świątecznych zakupów, kiedy planujemy obdarować najbliższych nowym smartfonem lub spodziewamy się, że takowy prezent trafi pod naszą choinkę. Dzisiaj bowiem już mało kto wyobraża sobie codzienne życie bez telefonów komórkowych, smartfonów czy smartwatchy. Służbowa poczta, bankowość elektroniczna, gromadzone często od lat zdjęcia i filmy, kontakty, ulubiona muzyka, książka w wersji audio, zakup biletu parkingowego czy możliwość rejestracji wizyty u lekarza. Jeśli dołączymy do tego korzystanie z mediów społecznościowych, handel elektroniczny czy surfowanie po internecie, okazuje się, że technologia w takiej postaci stała się nieodzownym elementem naszego życia. Warto więc pamiętać, że telefony komórkowe to małe elektroodpady. Jako użytkownicy tego niezbędnego urządzenia powinniśmy z nim postępować w odpowiedni sposób, aby w momencie gdy zakończy swój żywot lub zamienimy go na nowsze urządzenie, nie szkodził naszej Planecie.

Telefony w liczbach

Jak podają statystyki, w październiku 2022 roku światowa populacja wynosiła 7.99 mld (liczbę 8 mld przekroczyliśmy 15 listopada br.), z czego 5.48 mld ludzi, czyli 68,6% populacji, korzystało z telefonów komórkowych. Dla porównania, w styczniu 2022 roku, w liczącej 37.77 mln mieszkańców populacji naszego kraju w użyciu było blisko 54 mln telefonów komórkowych. Według danych dostarczonych przez zajmującą się badaniami rynku i doradztwem w zakresie technologii informatycznych firmę International Data Corporation (ICD) w 2021 roku sprzedano w Polsce 11.3 mln telefonów komórkowych, z czego aż 10.9 mln stanowiły smartfony (na świecie 1.35 mld). To miliony urządzeń, które prędzej czy później staną się niepotrzebne.

Elektrośmieci lub Zużyty Sprzęt Elektryczny i Elektroniczny (ZSEE)

Z dorocznego raportu GUS na temat ochrony środowiska wynika, że w 2021 roku zebrano w Polsce 13.7 mln ton odpadów komunalnych, z czego blisko 5.4 mln ton dotyczyło odpadów odebranych lub zebranych selektywnie. Jak liczne w tej grupie są elektroodpady? Ich produkcję, w oparciu o dane zawarte w ostatnim dostępnym raporcie GIOŚ (2018 r.), szacowano na 2021 rok na ok. 560 tys. ton. ZSEE to nieużywane, niepotrzebne lub zepsute urządzenia elektryczne oraz elektroniczne, które zgodnie z Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (2012/19/UE) z dnia 4 lipca 2012 roku sklasyfikowano w 6 grupach: te, których działanie polega na wymianie temperatury; ekrany, monitory i inny sprzęt wyposażony w ekran o powierzchni większej niż 100 cm2; lampy; urządzenia małogabarytowe (do 50 cm); urządzenia wielkogabarytowe (powyżej 50 cm) oraz małogabarytowy sprzęt informatyczny i telekomunikacyjny (do 50 cm) – w tym telefony komórkowe. Obowiązująca od 15 sierpnia 2018 roku klasyfikacja ma za zadanie w sposób znaczący ułatwić prawidłową segregację, minimalizując ilość błędów wynikających ze sposobu rozróżnienia urządzeń wymagających specjalistycznej utylizacji, głównie ze względu na zawartość substancji szkodliwych i niebezpiecznych.

Co więc takiego kryje w sobie telefon…?

Na pierwszy rzut oka telefon komórkowy to obudowa z wyświetlaczem i panelem dotykowym, gdy zaś popatrzymy głębiej znajdziemy serce urządzenia – płytę główną, wymienialną lub zintegrowaną baterię oraz aparaty fotograficzne i głośniki. Typowy telefon jest więc wykonany w większości z tworzywa sztucznego, szkła lub aluminium oraz metali wchodzących w skład baterii, ekranu czy innych elementów. Średnio, jeden aparat może zawierać miedź (ok. 8,75 g), kobalt (ok. 3,81 g), cynę (ok. 1 g), tantal (ok. 0,4 g), srebro (ok. 0,25 g) oraz złoto (ok. 0,024 g), a zakładając możliwość odzysku tychże metali, stanowi całkiem pokaźny rezerwuar surowcowy. A gdy popatrzymy na ilość urządzeń pozostających w użyciu, tylko w naszym kraju „dysponujemy” ok. 13.5 t srebra i 1.3 t złota, co odpowiada masie odpowiednio 3,38 słonia i 4.41 antylopy gnu; w przypadku miedzi jest to już 472,5 tony, czyli ok. 3,94 wieloryba. Resztę zostawmy naszej wyobraźni, bo tylko od nas zależy, ile z tych telefonów trafi za jakiś czas do szuflady lub co gorsza do „kosza”.

Jak poprawnie wyrzucić stary telefon?

Możliwości ich odpowiedzialnego zagospodarowania mamy wiele, począwszy od skorzystania z istniejących w każdej gminie PSZOKów, czyli Punktów Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych, MSZOKów (wersji mobilnej punktu) lub Ekoportów.

Według danych przedstawionych przez międzynarodowe forum zajmujące się zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym (WEEE) w 2022 roku w skali globalnej wyrzuconych lub pozostawionych w naszych domach zostanie 5.3 miliarda telefonów komórkowych, które z powodzeniem mogłyby zostać poddane recyklingowi. Pamiętajmy, zanim zdecydujemy się na zakup nowszego aparatu, że ten stary nie tylko może dostać „drugie” życie, ale i posłużyć jako źródło cennych materiałów do produkcji nowych urządzeń.

Artykuł został opracowany przez Ekspertkę Fundacji Nasza Ziemia w ramach kampanii „Planeta ma Znaczenie!” Razem z T-Mobile wierzymy, że każdy mały krok ma znaczenie, dlatego w toku kampanii będziemy zachęcać do wspólnego sprzątania świata z nieużywanych sprzętów elektronicznych. Zebrane podczas akcji urządzenia wesprą finansowo działalność misyjną Fundacji Nasza Ziemia. Każdy zebrany sprzęt elektroniczny ma znaczenie! Razem możemy więcej!



Elwira Katarzyna Wróblewska

Dr hab. nauk technicznych w dyscyplinie technologia chemiczna, prof. Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie na Wydziale Technologii i Inżynierii Chemicznej, chemik i technolog chemiczny, ekspertka Fundacji Nasza Ziemia. Absolwentka Wydziału Technologii i Inżynierii Chemicznej Politechniki Szczecińskiej na kierunku Ochrona środowiska ze specjalizacją Analityka w ochronie środowiska. Pracę doktorską obroniła w 2002 roku, a stopień doktora habilitowanego uzyskała w 2018. Główne obszary jej zainteresowań naukowych to rozwijanie metod analitycznych, ze szczególnym uwzględnieniem metod spektralnych, a także elektrochemicznych i matematycznych, które mogą znaleźć zastosowanie w laboratoriach przemysłowych, badania nad związkami wykazującymi właściwości solwatochromowe oraz nad zjawiskiem dyfuzji w tworzywach sztucznych, w tym w polimerach biodegradowalnych.

Noworoczne postanowienie dla Planety

Infografika: „Zachowania Polaków wobec niepotrzebnych lub popsutych telefonów komórkowych lub smartfonów. Dane dla Polski oparte są na raporcie podanym jako Źródło.

Noworoczne postanowienie dla Planety

Początek Nowego Roku to niewątpliwie doskonały moment na podjęcie noworocznych wyzwań czy postanowień. Noworoczne postanowienia mają bowiem 46-procentową szansę spełnienia. Z badań naukowych wynika, że u blisko połowy osób podejmujących w tym czasie ważne dla siebie i swojego życia wyzwania, prawdopodobieństwo ich realizacji zwiększa się ponad dziesięciokrotnie. Dla porównania osoby, które podejmują postanowienia o charakterze podobnym do tych noworocznych – ale przy innej okazji – niemal nigdy ich nie dotrzymują. Czy zatem wśród noworocznych postanowień nie powinny znaleźć się te, które w znaczący sposób wpłyną na dobrostan naszej Planety?

Jacy jesteśmy dla Matki Ziemi

Nawet drobne zmiany naszych codziennych nawyków mogą mieć ogromny wpływ na środowisko. Przygotowując listę tegorocznych postanowień warto więc zwrócić uwagę nie tylko na to, ile i jakie produkty wrzucamy do sklepowego koszyka, w co pakujemy swoje zakupy, czy odpowiednio korzystamy z dostępnych zasobów Ziemi, ale również czy dbamy o właściwą segregację wszystkich domowych odpadów. Z raportu BOŚ z 2020 r. pt. ”Barometr ekologiczny Polaków. Co robimy, aby chronić środowisko” wynika, że Polacy często podejmują działania na rzecz ochrony środowiska.
Aż 94% respondentów przyznaje, że segreguje odpady. Tego typu czynności są codziennością dla 100% osób z dużych miast i 83% ze średnich miast. Natomiast w raporcie Ministerstwa Klimatu i Środowiska pt. „Ekologiczne zachowania Polaków. Raport Klimat tworzą ludzie” z 2022 roku, czytamy, że 81% respondentów w grupie wiekowej 18-60 lat ocenia swoją postawę ekologiczną zdecydowanie dobrze lub raczej dobrze. Dlaczego więc tak wiele osób trzyma swoje stare (popsute lub nieużywane) urządzenia elektryczne i elektroniczne, w tym telefony i smartfony, w domu?

Niewiedza, faktyczna potrzeba, czy raczej nawyk?

Aby dowiedzieć się, dlaczego tak jest, największe na świecie międzynarodowe forum zajmujące się zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym WEEE (stowarzyszenie non-profit zrzeszające 46 organizacji odpowiedzialnych za elektroodpady na całym świecie), przeprowadziło w 2022 roku badanie obejmujące blisko 9 tys. gospodarstw domowych w sześciu krajach europejskich. Najczęstszymi, wskazanymi przez respondentów powodami gromadzenia starych urządzeń były: skorzystam ponownie w przyszłości (46%); planuję go sprzedać/oddać (15%); ma wartość sentymentalną (13%); może mieć wartość w przyszłości (9%); nie wiem, jak się tego pozbyć (7%). Ze statystyk wynika, że tylko w naszym kraju, w każdym gospodarstwie domowym zalegają średnio 2 telefony komórkowe to jest ok. 30 mln sztuk! Pomimo tego, że aż 49% ankietowanych uważa, że elektrośmieci to w obecnych czasach duży problem, tylko 4% z nich jest przekazanych do recyklingu; 43% jest po prostu przechowywane w domu, 42% oddawane bliskim lub potrzebującym, 28% zostawiane bez żadnego konkretnego celu, natomiast około 14% jest sprzedawane.

Postanawiam oddać cię do recyklingu

Nie tylko segregacja pięciu frakcji ma znaczenie w naszym codziennym życiu. Jak się bowiem okazuje elektroodpady, w tym telefony komórkowe i smartfony, w bardzo niewielkim stopniu są przez nas oddawane do recyklingu jeśli gdy przestają nam służyć. Jeśli nie zaczniemy dawać tym niepotrzebnym urządzeniom drugiego i kolejnego życia, to według danych wspieranego przez UN Environment raportu Światowego Forum Ekonomicznego w 2050 roku najprawdopodobniej wyprodukujemy aż 120 milionów ton elektrośmieci – dwukrotnie więcej niż w roku 2018 (według danych Eurostatu: e-odpady to najszybciej rosnący strumień odpadów w UE, z którego tylko niespełna 40% jest poddawane recyklingowi). Może więc z Nowym Rokiem warto zrobić postanowienie, dzięki któremu będziemy nie tylko mogli z czystym sumieniem korzystać z dobrodziejstw nowoczesnej techniki, ale zrobimy coś dobrego dla naszej Planety.

Dlaczego warto?

Po pierwsze, by odzyskać to, co jest cenne w zużytych lub niepotrzebnych urządzeniach elektrycznych i elektronicznych. Aby tak się stało muszą one najpierw trafić do punktu zbierania elektrośmieci, a następnie do zakładu przetwarzania, gdzie zostaną we właściwy i przede wszystkim bezpieczny sposób zdemontowane i poddane recyklingowi. Sprawne elementy zostaną ponownie wykorzystane, natomiast niedziałające poddane przetwórstwu, a pozyskane z nich surowce posłużą do produkcji nowych urządzeń. Złoto, srebro i miedź znajdą zastosowanie w elektronice, przy produkcji biżuterii, waluty czy elementów wyposażenia medycznego, a nawet medali olimpijskich, które w Japonii wykonano z blisko 79 tys. ton elektrośmieci – w tym z 6.2 mln telefonów komórkowych; grafen, nikiel, kobalt i lit wykorzystane zostaną do produkcji nowych baterii i akumulatorów, a odpowiednio przetworzony plastik (PP, PE, PS, ABS czy PC) posłuży do produkcji np. elementów samochodowych, palet czy ławek parkowych. Po drugie – bo nie będą szkodzić naturze. Należy bowiem pamiętać, że poza gamą cennych składników, telefony komórkowe zawierają również wiele niebezpiecznych pierwiastków, takich jak rtęć, ołów, kadm i inne. Gdy w sposób nieświadomy lub nieodpowiedzialny wyrzucimy aparat do kosza na śmieci lub porzucimy go w naturze, niebezpieczne substancje mogą przedostać się do gleby, czy też źródeł wody, zatruwając w ten sposób środowisko, a tym samym nas samych. A po trzecie, recykling starego telefonu komórkowego pozwoli nie tylko zaoszczędzić energię, ograniczyć składowanie odpadów oraz emisję CO2, ale przede wszystkim zmniejszyć stopień wykorzystania zasobów naturalnych naszej Planety, ograniczając nasz negatywny wpływ na środowisko naturalne.

Czy jesteście więc gotowi na noworoczne postanowienie związane z poprawną utylizacją nieużywanego lub popsutego telefonu komórkowego lub smartfonu?